Goethe-Institut: Ferdinand Kramer: nieszablonowe projektowanie według zasad funkcjonalności

Frankfurcki architekt Ferdinand Kramer zawsze łączył ideały nowoczesnego budownictwa z funkcjonalnością na miarę zwyczajnego życia. Jego projekty po dziś dzień zwracają uwagę swą praktyczną oryginalnością i nieskomplikowanym pięknem.

Zasada jest prosta i logiczna, jak przy posługiwaniu się szablonem krawieckim: wycina się trzy płaskie elementy z prostokątnej sklejki, przy czym powstaje znikoma ilość odpadu. Wystarczy teraz kilka dybli i kątowników, by zmontować stół. Równie szybko można ten mebel rozłożyć – nie zabiera wtedy wiele miejsca i można go łatwo przechowywać i transportować. Funkcjonalny i dostępny w wielu wersjach, stolik z serii Knock Down powstał w 1951 roku i jest typowym projektem w dorobku niemieckiego architekta Ferdinanda Kramera. Ten masowo produkowany wyrób odzwierciedla bardzo nowoczesne podejście do wzornictwa przemysłowego. Dizjaner potrafił tu uchwycić ducha zaawansowanej epoki industrialnej, którego istotą jest mobilność i demokratyzm.
Po pierwszej wojnie światowej: lata 1918-1925

Ferdinand Kramer urodził się w 1898 roku we Frankfurcie nad Menem. Jego dziadek był właścicielem stoczni rzecznej, gdzie przyszły architekt wcześnie zapoznał się z tajnikami szkutnictwa, które wymagało „osiągania najwyższej jakości przy pomocy najoszczędniejszych środków, wynikających z celu, tworzywa i pracy“. Zafascynowany tą ideą, Kramer postanowił studiować architekturę. Jednak po zdaniu matury w 1916 roku musiał najpierw iść na front, gdzie w okopie opracował swój pierwszy projekt: prototyp tzw. piecyka Kramera, który dawał dużo ciepła, ale nie wytwarzał smugi dymu, mogącej zdradzić wrogowi pozycję oddziału.

Po zakończeniu pierwszej wojny światowej doszło do gwałtownych przemian społeczno-gospodarczych. Inflacja, bezrobocie i problemy mieszkaniowe skutkowały wielkim zapotrzebowaniem na praktyczne i tanie artykuły gospodarstwa domowego oraz na funkcjonalne meble do małych mieszkań. W 1922 roku Ferdinand Kramer ukończył studia architektoniczne w Wyższej Szkole Technicznej w Monachium, wrócił do Frankfurtu i zajął się przede wszystkim projektowaniem mebli i przedmiotów codziennego użytku. Inflacja i brak zleceń budowlanych nie były jedynymi powodami skupienia się na wzornictwie przemysłowym. Charakterystyczne dla okresu powojennego było bowiem pojmowanie wszystkich dziedzin dizajnu i architektury jako elementów nowego modernistycznego podejścia do życia.
Nowy Frankfurt: lata 1925-1938

W swych projektach Kramer opierał się na zasadzie typizacji, którą rozumiał jako elastyczną koncepcję rozwiązywania problemów w architekturze i w masowej produkcji wyrobów przemysłowych. Nie dziwi więc fakt, iż w latach 1925-1930 współtworzył tzw. Nowy Frankfurt, pracując w Dziale Typizacji w, kierowanym przez Ernsta Maya, frankfurckim Głównym Urzędzie Budowlanym. Nowy Frankfurt – unikalny program budownictwa mieszkaniowego – pokazuje, jak Kramer wziął sobie do serca społeczno-polityczne cele tamtych czasów i jak realizował je w architekturze i dizajnie. W ramach programu nazywanego „Frankfurcką Normą“ projektował standaryzowane elementy budowlane (np. okna i drzwi) oraz niskokosztowe przedmioty codziennego użytku, jak klamki, lampy i zestawialne meble, ukierunkowane na potrzeby zracjonalizowanego społeczeństwa masowego nowego typu. Poza tym uczestniczył w projektowaniu białych czteropiętrowych bloków z loggiami na osiedlu Westhausen.

W Ameryce: lata 1938-1951

W Trzeciej Rzeszy nowoczesność projektów Ferdinanda Kramera spotkała się z niechęcią decydentów. W 1937 roku Kramer, pracujący w tamtym okresie jako niezależny architekt, został wydalony z Izby Sztuk Pięknych Rzeszy i otrzymał zakaz wykonywania zawodu, a jego dokonania uznano oficjalnie za „sztukę zdegenerowaną“. W 1938 roku wyemigrował do USA w ślad za swą żoną, która była prześladowana jako Żydówka i wyjechała wcześniej. W Nowym Jorku postanowił „postrzegać [tamtejsze] zupełnie odmienne życie jako wyzwanie“. Inspirowało go zracjonalizowane społeczeństwo masowe i jego pragmatyczny, mobilny styl życia. W USA, na długo przed takimi firmami, jak IKEA, Kramer projektował funkcjonalne meble, które użytkownik w łatwy sposób mógł rozłożyć, transportować i samodzielnie montować.
Znowu Frankfurt: lata 1952-1985

W 1952 roku Ferdinand Kramer powrócił do Frankfurtu, by objąć stanowisko dyrektora budowy Uniwersytetu im. Goethego, który został w dużym stopniu zniszczony w czasie wojny. Opracował tam generalny plan zabudowy nowego kampusu, na terenie którego mógł pieczołowicie zrealizować 23 projekty budynków uniwersyteckich oraz siedzibę biblioteki miejskiej i uczelnianej. Przebudowa starej fasady głównego budynku stała się znakiem nowych czasów: neobarokowy portal Kramer zastąpił siedmiometrową przeszkloną wnęką. Ta jasna, zachęcająca do wejścia brama demonstruje metamorfozę uniwersytetu, który nie jest już miejscem zdominowanym przez hierarchie, lecz transparentną, demokratyczną szkołą wyższą, otwartą dla wszystkich warstw społecznych.

Wielu budynkom, wzniesionym przez Kramera w powojennym Frankfurcie, grozi dziś rozbiórka, natomiast projekty jego mebli ciągle cieszą się wielkim zainteresowaniem. W 2012 roku heska wytwórnia mebli e15 zaprezentowała Kolekcję Ferdinanda Kramera – pierwszą reedycję dzieł dizajnera z trzech ważnych okresów jego twórczości. Wyprodukowano m.in. stoliki kawowe do samodzielnego montażu według projektów z serii Knock Down, która powstała w czasie amerykańskiej emigracji. Te praktyczne, wielofunkcyjne, oszczędzające przestrzeń mebelki eksplikują „zasadę Kramera“ i udowadniają, iż dizajnerskie dokonania frankfurckiego architekta doskonale sprawdzają się w czasach obecnych.




http://www.goethe.de/ins/pl/lp/kul/dup/dtr/dth/pl13019453.htm