korepetycje angielski korepetycje niemiecki
Nie jesteś zalogowany.
Nie masz konta?

Ile gramatyki na lekcji języka obcego? - Kącik porad metodycznych Mirosława Zyberta

Kącik porad metodycznych Mirosława Zyberta


Ile gramatyki na lekcji języka obcego?

Opanowanie przez ucznia podstawowych reguł gramatycznych stanowi podstawę do kształtowania umiejętności komunikacyjnych, pozwalających na skuteczne porozumiewanie się w różnych typowych sytuacjach z życia codziennego, przewidzianych w realizowanym programie nauczania. Tak więc, celem nadrzędnym jest kształtowanie kompetencji komunikacyjnej ucznia na bazie stopniowo nabywanej kompetencji językowej.

Z tej hierarchii celów wynika miejsce i rola gramatyki w nauczaniu. Materiał gramatyczny podporządkowany jest konkretnym potrzebom komunikacyjnym ucznia na danym etapie nauczania, dlatego też podawany jest mu w takim i tylko w takim zakresie, jaki jest niezbędny do realizacji tych potrzeb.

Szczególnie w pierwszym okresie poznawania języka obcego zależy nam na budowaniu pozytywnej motywacji do nauki. Nic tak nie buduje tej motywacji jak poczucie sukcesu, nawet minimalnego, jakim może być satysfakcja z możliwości, ograniczonego jeszcze, ale jednak porozumiewania się w języku obcym już po pierwszych lekcjach. To jeszcze jeden z czynników, przemawiających za stopniowym dawkowaniem materiału gramatycznego. Zbyt obszerny materiał gramatyczny podawany na lekcji powoduje nadmierny stres przed popełnieniem błędu. Prowadzi to bezpośrednio do spadku motywacji i działo hamująco na rozwój sprawności, przede wszystkim, mówienia. Mówienie zawsze wymaga pewnej spontaniczności, a ta z kolei, osłabia dyscyplinę gramatyczną. Prowadzi to zawsze do popełniania mniejszych lub większych błędów. Błędy te są dopuszczalne, dopóki w stopniu istotnym nie zakłócają lub wręcz uniemożliwiają komunikację. Brak natychmiastowej reakcji nauczyciela na drobne błędy gramatyczne popełniane przez uczniów w trakcie wypowiedzi, a mało istotne z punktu widzenia komunikacji, zachęca ich do spontanicznych i samodzielnych wypowiedzi.

Natomiast w przypadku ćwiczeń wdrążających i utrwalających materiał językowy, taka bezpośrednia korekta błędów językowych jest jak najbardziej pożądana, ponieważ uwaga ucznia jest wówczas skierowana na poznawanie nowych struktur językowych i ich aktywizację.

Istotne znaczenie ma sposób, w jaki uczniowie poznają i przyswajają nowy materiał gramatyczny. Materiał ten może być prezentowany na zasadzie dedukcji, czyli przez nauczyciela poprzez zapoznanie uczniów z pewnymi regułami gramatycznymi, popartymi następnie przykładami i serią ćwiczeń wdrażających i utrwalających. Sposób ten powinien mieć zastosowanie głównie w przypadku trudniejszych zagadnień gramatycznych, gdzie wyjście od reguły jest niezbędne. Inny sposób, oparty na zasadzie indukcji, daje większą pewność opanowania i utrwalenia zagadnień gramatycznych przez ucznia, ponieważ w procesie poznawczym to właśnie uczeń na podstawie podanych przez nauczyciela przykładów w serii ćwiczeń, najczęściej imitacyjnych, "odkrywa" regułę. Regułę te stosuje potem w ćwiczeniach utrwalających i w wolnych wypowiedziach.

Ten sposób jest szczególnie efektywny w przypadku uczniów o umyśle analitycznym, skłonnym do poszukiwań logicznych związków w języku. Nie wszyscy jednak uczniowie posiadają takie predyspozycje, dlatego też w procesie nauczania gramatyki trzeba sięgać zarówno do metody dedukcji, jak i indukcji.

Jak już wspomniałem na wstępie, uczeń poznaje na lekcji tyle materiału gramatycznego, ile jest mu niezbędnie potrzebne do uczestniczenia w komunikacji językowej na danym etapie nauki. Z czasem tego materiału jest coraz więcej i warto, by uczeń mógł go sobie usystematyzować w postaci całych paradygmatów. Wówczas przydatne stają się różnego rodzaju tablice gramatyczne, prezentujące usystematyzowaną wiedzę. Zazwyczaj są one umieszczane w podręcznikach szkolnych na końcu książki, a uczniowie są do nich odsyłani w trakcie pracy nad kolejnymi rozdziałami, podczas wykonywania ćwiczeń utrwalających.

Jednym z elementów nauczania gramatyki jest terminologia. Warto sięgać, kiedy to możliwe, do terminologii polskiej. Ułatwia to uczniowi zrozumienie zagadnień gramatycznych. W szczególnie dobrej sytuacji są tu nauczyciele rusycyści. Podobieństwo systemów gramatycznych języka polskiego i rosyjskiego pozwala na ograniczenie się, w warunkach szkolnych, wyłącznie do terminologii polskiej. W przypadku języków zachodnioeuropejskich jest to możliwe tylko częściowo.

Warto zwrócić uwagę na problem, jakim jest nauczanie gramatyki dyslektyków. Problem dyslektyków polega na tym, ze są oni w stanie zrozumieć zasady gramatyczne i ortograficzne, ale najczęściej nie potrafią ich zastosować w praktyce. Dlatego też, po upewnieniu się nauczyciela, że uczeń z dysleksją zrozumiał regułę gramatyczną lub ortograficzną, może on przystąpić do wykonywania specjalnie przygotowanych ćwiczeń. Pamiętać przy tym należy, że uczeń dyslektyczny łatwiej przyswaja język obcy w formie ustnej, niż w pisanej.

Warto tutaj sięgnąć do pracy M. Bogdanowicz, M. Smoleń "Dysleksja w kontekście nauczania języków obcych"1, gdzie znajdziemy przykłady wielu interesujących ćwiczeń dla tej grupy uczniów.


1 Dysleksja w kontekście nauczania języków obcych, M. Bogdanowicz, red. M. Smoleń, Wyd. Harmonia, 2004.

Mirosław Zybert

http://www.wsipnet.pl/kluby/niemiecki_porady_metodyczne.php?id=1 1074