Goethe-Institut: Lśniące światy – architektura i światło


Dizajn świetlny już od dawna jest samodzielną dyscypliną, której przedstawiciele wykraczają w swych zainteresowaniach poza teatr, pokazy sceniczne i wielkie eventy. Światło nocą i dniem współtworzy dziś atmosferę przestrzeni pracy i stref mieszkalnych, parków, dworców i stacji metra.

Film Waltera Ruttmanna Berlin – symfonia wielkiego miasta (1927) pokazywał oświetlone nocą ulice i budowle, po raz pierwszy odkrywając możliwości światła w zakresie kształtowania krajobrazu miejskiego. Ciemne plamy podwórek kontrastują z błyskającymi reflektorami samochodów, lśniącymi witrynami, neonami kinowymi i reklamowymi. W górze pulsują sygnały świetlne wieży telewizyjnej, która jak latarnia morska wznosi się ponad falami metropolii.
Budowanie światłem

W latach dwudziestych elektryfikacja i fascynacja światłem elektrycznym jako elementem kreacyjnym w architekturze dotarły też na prowincję. W miasteczku Celle (Dolna Saksonia), na osiedlu St. Georg-Garten, architekt Otto Haesler zaprojektował domy, których klatki schodowe miały formę przeszklonych ryzalitów i w nocy wyglądały jak ogromne lampiony. Był to nowy akcent Neues Bauen - modernistycznego ruchu w niemieckim budownictwie. W latach trzydziestych i czterdziestych te subtelne eksperymenty ze światłem w architekturze zostały wyparte przez monumentalny impet katedr świetlnych Alberta Speera, które podnosiły nastrój norymberskich zjazdów NSDAP. Skończyło się na reflektorach przeciwlotniczych, przeczesujących niebo, i orgiach światła towarzyszących burzom ogniowym po nalotach dywanowych.
Sztuka dostarcza impulsów

Ciemności czasu powojennego powoli ustąpiły pod naporem kolorowych reklam świetlnych i wijących się neonowych napisów. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych wnętrza budynków coraz częściej oświetlano produktami międzynarodowego dizajnu, a więc duńskimi, włoskimi, czy też amerykańskimi lampami.

Jeśli światło ma być postrzegane jako niezależny wymiar wnętrza oraz jako źródło aury i emocji, to do jego projektowania niezbędne są impulsy artystyczne. W 1964 roku, na festiwalu documenta w Kassel, kolektyw ZERO zaprezentował, jak można rysować światłem w przestrzeni. Konstrukcyjne barwne projekcje świetlne Gerwalda Rockenschauba i instalacje Via Lewandowsky’ego dostarczyły nowych impulsów do projektowania efektów świetlno-kolorystycznych. Cenionym pionierem dizajnu świetlnego jest amerykański artysta James Turrell; już w połowie lat sześćdziesiątych rozpoczął on eksperymenty z optycznymi iluzjami, w których światło jawiło się nie tylko jako barwna powierzchnia, ale również jako architektura świetlna.

Dizajn świetlny jest dziś interdyscyplinarną dziedziną, która wymaga ścisłej współpracy dizajnerów, plastyków, architektów, inżynierów i techników. W kolektywie artystycznym Luminauten, który w 2014 roku otrzymał Niemiecką Nagrodę Dizajnu Świetlnego w kategorii „młode pokolenie“, działają dizajnerzy i plastycy. Grupa ta specjalizuje się w aranżacjach i interwencjach świetlnych w przestrzeni.
Rytmy barwy i blasku

Ulrike Brandi, projektantka światła z Hamburga, łączy swe dizajnerskie kompetencje ze zmysłem technicznym. Artystka uważa, iż dizajn świetlny jest ważnym elementem architektury, dzięki któremu można sprawić, by przestrzeń poddawała się percepcji. W swych generalnych planach zabudowy, sporządzonych dla Bremy, Hamburga i Rotterdamu, Brandi wykazuje, iż światło może stać się unifikującym elementem przestrzeni zurbanizowanej i to niezależnie od architektury.

Dzięki odpowiedniej oprawie świetlnej, budynki infrastruktury komunikacyjnej, szczególnie stacje metra, nie są już banalnymi miejscami służącymi wyłącznie do czekania. W 2012 roku zespół roboczy, w skład którego weszły biura projektowe Raupach Architekten, Pfarré Lighting Design oraz Stauss Grillmeier, opracował wystrój hamburskiej stacji metra Hafencity Universität: dwanaście podwieszonych pod sufitem kontenerów świetlnych przenosi atmosferę portu pod ziemię. Zmieniające się - czerwone, niebieskie, zielone lub pomarańczowe - światła zanurzają stację w morzu coraz to innych nastrojów i rytmów barwy i blasku.
Wszechstronni specjaliści od oświetlenia

Biuro projektowe Licht Kunst Licht, założone w 1991 roku przez Andreasa Schulza, ugruntowało swą pozycję projektami oświetlenia siedziby Urzędu Kanclerskiego oraz budynków Paul-Löbe-Haus i Marie-Elisabeth-Lüders-Haus w berlińskiej dzielnicy rządowej. Sukcesem był również udział w przebudowie sali plenarnej bawarskiego Landtagu w budynku monachijskiego Maximilianeum, którą kierował architekt Volker Staab. Sala posiada przeszklony dach, co zapewnia dużą ilość światła dziennego. Instalacja oświetleniowa w przestrzeni podsufitowej zapewnia płynne przejście od światła dziennego do sztucznego, co ma znaczenie dla jakości transmisji telewizyjnych.

Specjaliści od światła rozwiązują dzisiaj wszystkie problemy oświetleniowe, jakie wynikają w czasie projektowania i budowy. Powstają też zupełnie nowe pomysły ekologicznych strategii przyszłości, o czym świadczą choćby badania nad bioluminescencją, czyli generowaniem światła przez organizmy żywe. Ciekawe, jakich specjalistów będzie w przyszłości potrzebował dizajn świetlny.

http://www.goethe.de/ins/pl/lp/kul/dup/zuk/pl13053633.htm