Kącik porad metodycznych Mirosława Zyberta


Kształtowanie wrażliwości interkulturowej w procesie nauczania języka obcego

Rada Europy w swoich wytycznych, dotyczących nauczania języków obcych, zwraca szczególną uwagę na kształtowanie tzw. kompetencji interkulturowej, czyli innymi słowy umiejętności dostrzegania różnic między kulturą własnego narodu i kulturą narodu, którego język poznajemy.

Z kompetencji tej ma wynikać pewna wrażliwość interkulturowa, przejawiająca się w szacunku dla kultury innego narodu, przy poszanowaniu własnej. Na kulturę danego narodu składa się, z jednej strony tzw. kultura wysoka, czyli dorobek w zakresie różnych dziedzin życia, takich jak historia, literatura, muzyka itp., z drugiej – kultura życia codziennego, czyli zestaw typowych dla danej społeczności zachowań z życia codziennego.

Zadania te wyraźnie zostały sformułowane w podstawach programowych nauczania, zarówno poprzez określenie celów edukacyjnych, jak i zadań szkoły w tym zakresie.

Tak więc, z jednej strony, uczeń ma w trakcie nauki szkolnej zdobyć wiedzę o innej kulturze, z drugiej zaś – umiejętność wykorzystania tej wiedzy poprzez takie kontaktowanie się z przedstawicielami innych kultur, w którym poszanowana będzie ta odmienność. To, z kolei, pozwala na lepszy i pełniejszy kontakt z innymi.

Poznając innych, zdobywamy również większą świadomość własnej kultury i własnego miejsca wśród innych.

Kompetencję interkulturową uczeń zdobywa w trakcie całego procesu dydaktyczno-wychowawczego i zadanie to dotyczy w jakimś stopniu wszystkich nauczanych przedmiotów. Jednak szczególnie predestynowanym do realizacji tego zadania jest nauczyciel języka obcego. Kultura danego narodu wyraża się bowiem najpełniej poprzez język, a jego znajomość jest najlepszym kluczem do jej poznania. Znajomość języka pozwala na bezpośredni kontakt z przedstawicielami danej kultury i korzystanie z autentycznych materiałów w danym języku. To oczywiste, że czym innym jest czytanie poezji Byrona, Goethego, czy Puszkina w oryginale niż w tłumaczeniu.

W komunikacji międzykulturowej napotykamy na szereg trudności, zarówno ze względu na zachowania werbalne jak i niewerbalne. Różnice te mogą dotyczyć innego użycia form grzecznościowych, stylu prowadzonej rozmowy, właściwego lub niewłaściwego tematu rozmowy, różnego poczucia humoru, ale również takich elementów, jak sposób witania się (podawania lub niepodawania ręki), odległość od rozmówcy, znaczenie dawanego prezentu, zachowanie przy posiłkach, sposób ubierania się itd.

Nauczanie interkulturowości w warunkach szkoły jest trudne, szczególnie w naszym kraju, gdzie klasy są w zasadzie monokulturowe. Dlatego też ważnym elementem nauczania jest korzystanie ze wszystkich dostępnych źródeł takich jak media: prasa, radio, telewizja i Internet. Ważnym elementem jest nawiązywanie bezpośrednich kontaktów z przedstawicielami innych kultur, na przykład poprzez nawiązywanie współpracy między szkołami lub klasami, wymiany międzyszkolne, korespondencja itp.

O wadze problemu nauczania interkulturowości świadczą dzisiaj problemy, z jakimi boryka się wielu Polaków, którzy wyjechali z kraju w poszukiwaniu pracy. Nieznajomość języka oraz lokalnych zwyczajów powoduje trudności ze znalezieniem i utrzymaniem pracy, jest przyczyną wielu nieporozumień, powoduje stres i obniżone poczucie własnej wartości, co często doprowadza do alkoholizmu i problemów zdrowotnych, a w końcu do poczucia klęski życiowej.

Formy realizacji tego zadania w szkole mogą być różne. Warto sporządzić sobie katalog zagadnień, na które trzeba zwrócić uwagę uczniów i zastanowić się nad najlepszą formą realizacji. W sferze zachowań werbalnych takimi formami będą scenki (dialogi) prezentujące odmienność zachowań. Pomocne w tym zakresie może być oglądanie filmów w wersji oryginalnej, które takie zachowania prezentują. Ważnym elementem jest korespondencja z użytkownikami danego języka. Warto i trzeba zachęcać uczniów do tej formy kontaktu. Młodzież chętnie uczestniczy w różnego rodzaju czatach w Internecie. Może to czynić jednak przy dużym stopniu zaawansowania językowego, ponieważ język czatu, to język potoczny, często slang młodzieżowy.

Taka forma prezentacji, jak projekt może być bardzo pomocna w pokazywaniu różnic i podobieństw kulturowych. Na przykład, mogą to być projekty, prezentujące różnice i podobieństwa w obchodzeniu świąt, sposobów spędzania wolnego czasu, różnych regionów kraju nauczanego języka.

Inną interesującą formą jest organizowanie pokazów, dotyczących kuchni danego narodu, z degustacją typowych dań. Ta forma już dzisiaj cieszy się dość dużym powodzeniem wśród nauczycieli i warto ja propagować. Uczniowie chętnie uczestniczą również w wieczorkach, prezentujących piosenkę, poezję i taniec innych narodów.

W Internecie zamieszczanych jest coraz więcej publikacji na temat interkulturowości, opracowanych w ośrodkach metodycznych, jak i indywidualnie przez nauczycieli. Warto je śledzić. Oto niektóre z nich:

1.Opracowanie Adriany Kowalskiej – wykładowcy w Nauczycielskim Kolegium Języków Obcych w Sosnowcu.
2.Publikacja Małgorzaty Zięby - nauczycielki języka niemieckiego.
3.Opracowanie Centrum Edukacji Europejskiej.
4.Projekt InterEOL.
5.Wielokulturowość w europejskich regionach przygranicznych.

Warto również zapoznać się z publikacją pod red. Macieja Mackiewicza Dydaktyka języków obcych a kompetencja kulturowa i komunikacja interkulturowa, przybliżającą wiele interesujących zagadnień (spis treści).

Mirosław Zybert


http://www.wsipnet.pl/kluby/niemiecki_porady_metodyczne.php?id=8 716 2011-03-12