O nowoczesności, podobnie jak przyszłości i jakości edukacji, mówi i pisze dziś wielu. Polska szkoła zmienia się, ale czy we właściwym kierunku? Czy polska edukacja podnosi jakość uczenia się i jego organizowania w szkole? Czy zmienia się we właściwym zakresie? Takich pytań jest wiele, a odpowiedź jest oczywista: szkole potrzebna jest nowoczesność edukacji!

Syzyfowy wysiłek
Nowoczesność kojarzy się ludziom raczej pozytywnie. A z czym się ona kojarzy polskim uczniom? Faktycznie, jeśli ona jest potrzebna szkole, a to postuluje dziś wielu, to nie można ją widzieć wyłącznie przez pryzmat Internetu. Trzeba zapytać, czy szkolne treści edukacyjne (cele, zadania, materiał, wymagania), a także strategie uczenia się w szkole, nauczania, sprawdzania i oceniania oraz egzaminowania uczniów są na miarę XXI wieku? Czy dzieje się to w odpowiednim zakresie i zgodności wobec potrzeb oraz wyzwań zbliżających się najbliższych dekad? Co, tak naprawdę znaczy, że polskiej szkole potrzebna jest nowoczesność edukacji i nowoczesny nauczyciel?

Szkoła dotychczasowa, tradycyjna, czyli „wiedzowa”, wymagająca opanowania dużego zasobu wiedzy przedmiotowej, często jeszcze faktograficznej, encyklopedycznej, jest dziś przeżytkiem. Jest wysiłkiem kosztownym i nieskutecznym. Warto zapytać i zastanowić się, dlaczego ww. zadanie jest wysiłkiem nieskutecznym i syzyfowym? Bo wiadomości dziś zdobywane, np. o szczegółowej budowie wirusów czy bakterii, albo o układzie nerwowym szczura oraz prawie cała inna wielka wiedza jest dość powszechnie dostępna w Internecie. Może więc dziś wystarczy zdobyć informacje o drodze dostępu do tej wiedzy i ja wykorzystać w sytuacji takiej potrzeby?

Już dziś powstają i funkcjonują (pozaszkolne) społecznościowe platformy edukacyjne w Internecie, ujawniające ogromne zasoby informacji i wiedzy. Wystarczy umiejętnie wykorzystać te dostępne zasoby wiedzy. Po drugie, faktem jest, że większość uczniów, która nauczyła się danych treści, po wakacjach niewiele z tego pamięta lub wcale. A po trzecie, uczniowie nie widzą sensu i potrzeby znajomości treści akademickich książek, słowników i encyklopedii.

Zapach i paranoja nowoczesności
Nowoczesna edukacja ma zapach samodzielności i odpowiedzialności oraz wolności i Internetu. Wielu wskazuje, że ważne jest dziś:
- uczenie młodych różnych strategii uczenia się i pracy nad sobą,
- motywowanie do uczenia się i nastawienie ich na uczenie się przez całe życie,
- nabywanie kluczowych kompetencji przez uczniów,
- akcentowanie europejskich wartości i standardów edukacyjnych.

Są to bardzo szerokie tematy warte, oczywiście, opisania lub przypomnienia nauczycielom pragnących zbliżyć się do nowoczesności edukacji. Wymagają odrębnego, szerszego potraktowania. Ale istotne w tym jest akcentowanie faktycznych wartości, które się za nimi kryją. Poszukując nowoczesności edukacji, wydaje się, że najważniejsze jest ujawnienie, akceptowanie i oparcie się w poszukiwaniu na wartościach systemu nowoczesnego człowieka. Opisanie tych wartości także wykracza poza temat tego artykułu. Warto jednak zapytać, jakie są to wartości?

Michał Bucharski pisząc w artykule pt. Paranoja nowoczesności w tygodniku „Wprost” (2009 nr 9), o względności i paranoi nowoczesności wskazuje, że: „Odkąd Amerykanie wybrali nowego prezydenta, przywódcę nowej generacji, jak lubią pisać o nim publicyści, powróciły debaty o współczesnym człowieku. Czy człowiek, który przemierza świat w samolotach, śpi w drogich hotelach i zawsze jest podłączony do Internetu, jest nowoczesny?” Kto jest człowiekiem nowoczesnym? Czym charakteryzuje się nowoczesna edukacja? Co znaczy być nowoczesnym nauczycielem?

Sporo pisze się teraz o nowoczesności, „społeczeństwie nowoczesnym”, „społeczeństwie wiedzy”. Co to jednak tak naprawdę znaczy? Pojęcia te są odmienianie przez wszystkie przypadki i na wszystkie sposoby. Czy polskie społeczeństwo dziś w roku 2009 jest nowoczesne, a w kontekście naszego udziału od 5 lat w UE, czy jest europejskie - w najlepszym tego słowa znaczeniu? Ile nowoczesności jest już dziś w polskiej edukacji szkolnej?

Skojarzenia z nowoczesnością edukacji
Jeśli by zapytać różne osoby, z czym kojarzy ci się nowoczesność edukacji? - to pewnie byłoby tyle odpowiedzi co respondentów. Młodzi ludzie pytani o to odpowiadali prawie w 100%, że jest to wykorzystywanie komputerów, Internetu i porozumiewanie się przez telefon komórkowy. Czy faktycznie nowoczesność edukacji koncentruje się i powinna kręcić się wokół Internetu?

Nowoczesność zazwyczaj znaczy coś innego dla różnych ludzi w różnych czasach i pod różnymi szerokościami geograficznymi. Przywołany już wyżej M. Bucharski rozważając ww. pojęcie odwołuje się do okresu odrodzenia i oświecenia, a nawet starożytności, aby przekonać o jego względności. Pisze m.in.: „Przez tysiąclecia trwania różnych cywilizacji pojecie nowoczesności właściwie nie istniało (…). W europejskim kręgu kulturowym dopiero po renesansie zaczęto myśleć o tym, że można udoskonalić ideał kultury ustanowiony przez starożytnych. Narodziny kapitalizmu i jego nieodrodnej siostry nauki stworzyły przesłanki do myślenia, że możliwy jest postęp. To właśnie idea postępu wygenerowała nie tylko ideę ewolucji, ale także ideę nowoczesności.”

Nowoczesność edukacji kojarzy się różnie. Większość pytanych o to nauczycieli i doradców metodycznych kojarzy termin „nowoczesność edukacji” z posługiwaniem się komputerem i wykorzystywaniem Internetu oraz innych nowoczesnych technologii informacyjnych. Czy szkolna edukacja może dziś obyć się bez komputera i Internetu? Gdzie leży sedno nowoczesności uczenia się i edukacji? A może nowoczesność edukacji, obok posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjnymi, to przede wszystkim nowe projekty i programy innowacyjne skierowane na zarządzanie wiedzą oraz orientacja przyszłościowa edukacji? Właśnie może tutaj leży sedno współczesnej nowoczesności edukacji? Dlaczego szkole potrzebna jest orientacja przyszłościowa? - pytałem niedawno czytelników „Nowej Szkoły” (2009 nr 3). Zapraszam do poznania ww. artykułu i dyskusji na ten temat!

Nowoczesność w szkole to edukacja ku wolność
Ważnym zadaniem szkoły XXI wieku w krajach Zachodu jest edukacja ku wolności. Na istotę i ogromne znaczenie edukacji ku wolności, a w szczególności potrzebę podjęcia i realizowania tematu wolności w szkole, zwracał już prawie 20 lat temu prof. Bogusław Śliwerski w swej książce „Edukacja w wolności” (1992). Zagadnienie obejmuje szereg ważnych zagadnień wychowawczych, w których wolność, samodzielność, indywidualność, indywidualny rozwój, współpraca i osobista odpowiedzialność są wartościami nadrzędnymi.

Propozycja - zadanie: Jakie są najważniejsze, Twoim zdaniem - szanowny Czytelniku, kluczowe obszary nowoczesności szkolnej i nowoczesnego nauczyciela XXI wieku?
1. Korzystanie z internetu
2. .....................................
3. .....................................
4. .....................................
5. .....................................

http://www.edunews.pl/index.php?option=com_content&task=view&id= 732&Itemid=1 2009-06-25